Kampania obserwacyjna Morza Przesileń - śladami odkrycia mostu O'Neilla

Terminator przebiegający przez zachodni wał Mare Crisium wspaniale rzeźbi teren, uwidaczniając każde wzgórze, dolinę, czy najmniejszy krater. Jedna z formacji przyciągnęła uwagę pierwszych obserwatorów i spowodowała masę domysłów i spekulacji. Na linii przylądków: Promontorium Olivium (N) i Promontorium Lavinium (S) niektórzy dostrzegali naturalny pomost łączący oba wierzchołki cypli. Od imienia redaktora naukowego „New York Herald Tribune”, który poświęcał swój wolny czas na obserwację naszego satelity przez teleskop i jako pierwszy doniósł o dostrzeżeniu tej struktury, nosi ona zwyczajową nazwę "most O'Neilla". Oczywiście odkrywca został wówczas wyśmiany i chociaż jego odkrycie potwierdzili miesiąc później: H.P.Wilkins i Patrick Moore, szyderstwa pod adresem O'Neilla nie ucichły.

Niedoskonały sprzęt (O'Neill obserwował 4-calową lunetą achromatyczną), specyficzny światłocień pogłębiający iluzję, duża wyobraźnia obserwatorów przy ubogiej wiedzy (obiektywnie rzecz biorąc) o naszym satelicie, być może chęć wpisania się do annałów nauki odkryciem czegoś ekscytującego, sensacyjnego - to przyczyny tamtego zamieszania. Dziś wiemy, że most O'Neila to złudzenie wywołane grą świateł i cieni. Niewielka ilość światła wydaje się przeciskać pod pomostem uwiarygodniając miraż wiszącej powyżej masy skał. Niech ta historia będzie memento dla obserwatorów obdarzonych nieskrępowaną wyobraźnią. I wiecie co? - dla mnie "most O'Neilla" istnieje. Dostrzegany za każdym razem - wtedy i dzisiaj - gdy kreuje go na nowo lunarny światłocień.



W nocy z soboty na niedzielę, 20/21 sierpnia tego roku, od północy do rana możemy podążyć śladami tego "niedorzecznego odkrycia". Mając świadomość, że tam nie ma nic sensacyjnego, wykażmy się empatią, wykażmy się wyobraźnią i wykreujmy dla siebie iluzję mostu O'Neila. Wizualizacja przy użyciu programu Bartka Wojczyńskiego http://lpvt.astrocd.pl/


Bodajże w 2004 roku wykonałem swoją pierwszą fotografię przesmyku Olivium-Lavinium, ciesząc się cyfrowymi obrazami z mojego ATM 9-cio calowego Cassegraina RC. W podobnej skali co wtedy, most O'Neilla był dla mnie do chwili obecnej niedostępny - z różnych powodów.


Widząc szansę nawiązania do tej mojej obserwacji sprzed 12 laty i do historycznej obserwacji z połowy ubiegłego wieku, z nieukrywaną ekscytacją czekam na noc z soboty na niedzielę (20/21 sierpnia). Może dołączycie do mnie w ramach nowego projektu - kampanii obserwacyjnej Morza Przesileń - śladami odkrycia mostu O'Neilla? Ten czas nie będzie związany tylko z gonieniem za iluzją, będzie to też okazja do podziwiania zjawiskowego układu cieni wewnątrz Morza Przesileń, niezwykłej rzeźby zachodniego obwałowania tego basenu oraz ułożenia i kształtów niewielkich kraterów w rejonie przesmyku Lavinium-Olivium, którym przypisuje się wpływ na powstawanie iluzji pomostu.

Most O'Neilla wymaga trochę większego sprzętu. Skala mojego zdjęcia na dole postu (tego z 2004r) odpowiada dla ASI120M (3,5 um) ogniskowej około 2200 mm. Sądzę, że w tym przypadku jest to umowna dolna granica. Ja sam zamierzam detalicznie odnieść się ogniskową około 3000 mm.

Jednak watro podkreślić, że cała zachodnia rubież Morza Przesileń, z pięknymi iglicami i kurtynami cienia, nie wymaga już takich parametrów - wystarczy ogniskowa 1000-1500 mm, aby cieszyć się fajnymi zdjęciami. Wizualnie nawet ED80/600 sobie poradzi z dostrzeżeniem form cieniowych.

Chciałbym też doprecyzować - ponieważ tematem jest most O'Neilla i cienie na zachodzie Mare Crisium, terminator powinien przebiegać przynajmniej przez jego środek, aby nie rozciągać sesji zdjęciowej na wiele dni. Będzie to zatem w każdym miesiącu tylko jeden dzień oferujący widoki, o które nam chodzi.
Widok taki jak na zdjęciu z 22 lipca (na początku postu) będzie odpowiadał dacie 18/19 września, natomiast kaskady cieni oraz sam most O'Neilla będzie można obserwować 20/21 sierpnia i 18/19 października br. Sierpniowy termin ze względu na jeszcze letnie temperatury w nocy będzie chyba preferowany przez wszystkich zainteresowanych, natomiast wrzesień pozwoli na wykonanie referencyjnych zdjęć, mam nadzieję w porównywalnych warunkach, aby mieć odniesienie do zdjęć mostu i iglic cieniowych, i móc identyfikować struktury odpowiedzialne za powstawanie tych fenomenów.

Czy gonienie za iluzją będzie mobilizujące? Mam taką nadzieję. Jeśli podzielacie moją ekscytację, zapraszam do wspólnego obserwowania.

_________________
MAK 150, ED80, refraktor TS 152/900, EQ3-2
ASI 120 MM CMOS (mono), Lumix G3
Celestron Outland LX 10x42, Bresser 8x56

MAK 150/1800, ASI 120M z filtrem redGSO#29, EQ-ATM, AutoStakkert!2 (150/2500), Registax 6, (mozaika Microsoft ICE).
Zdjęcia z użyciem Barlowa Vixen Ultima 2x - zamiast filtra czerwonego, filtr pomarańczowy Baadera; AS!2 (160/2500); ekwiwalentna ogniskowa F-3700 mm, zdjęcia zmniejszone do 80% dają skalę jak z F-3000 mm.

Z piekła do nieba... Tuż przed godziną pierwszą w nocy rozpogodziło się i z małymi epizodami obłocznymi, niebo aż do 3.30 pozostawało bezchmurne. Inną rzeczą było to, że jakość obrazów nie była dobra, a powiedzmy dostateczna. Było mglisto, obraz drżał i falował, natomiast temperatura była rewelacyjna - od 21 do 19 stopni. Blisko cztery godziny pod gołym niebem stanowiło okazję do robienia zdjęć, podziwiania zjawisk irydacji w chmurach, doświadczania relaksującego piknikowego odpoczywania i uświadamiania sobie, że rzadko się zdarza taka sesja zdjęciowa, by móc oderwać się od teleskopu i zwyczajnie być..., obserwować cichy nocny pejzaż, słuchać cykad, czuć żniwne zapachy odległych pól, dostrzegać gwiazdy wznoszące się nad wschodni horyzont (niektóre wręcz zaprzyjaźnione). Taką noc się pamięta...

Nie mogłem obserwować wczesnego stadium kaskad cieni na Morzu Przesileń. Jakaś godzina z tego spektaklu mi umknęła. Tak jak sądziłem, praktycznie od godziny pierwszej do drugiej, graficzny aspekt światłocieniowy był najciekawszy. Gdy duży obszar Mare Crisium zdominowały grzebieniaste formy cieni, poprzecinane poprzecznymi garbami i ograniczane skąpo oświetlonymi koronami małych kraterów, miało się wrażenie patrzenia, jak przez okno, na odległy zaśnieżony górski krajobraz, ozdobiony wysmukłymi stożkami drzewostanu - obcy, bo ponad widnokrąg wznosiły się trzy niby-globy (może księżyce). Spróbujcie tak właśnie popatrzeć na ten zacieniony obszar Morza Przesileń, a futurystyczna wizja stanie się oczywista. Spodziewałem się wiele po tej fazie zmierzchu, ale kompozycja obrazów wykraczała poza estetykę malarsko-graficzną, stając się jakąś odmianą japońskiego teatru cieni.

Swój reportaż z obserwacji zmierzchu na obszarze Morza Przesileń zaczynam od pokazania sekwencji zmian światłocienia. Zestawienie obejmuje 6 paneli w pełnej rozdzielczości (F-1800 mm) w średnich interwałach 30 minutowych (wyznaczało je zachmurzenie). Na wszystkich zdjęciach północ jest z lewej strony.



Dla skondensowania wrażeń wzrokowych, to samo zestawienie tylko jego rozmiar zmniejszyłem do 80%.



Dalej cztery indywidualne migawki - Morze Przesileń na szeroko.






Szeroka panorama (mozaika dwuelementowa) nakręcona z użyciem Barlowa Vixen Ultima 2x, wkręconego w nosek kamerki. Do tej pory ten Barlow stwarzał mi problemy, ale specjalnie na potrzeby tej sesji zdjęciowej zmodyfikowałem nosek ASI120 wstawiając diafragmę, która skutecznie wyeliminowała niekorzystne refleksy od Barlowa. Gdyby seeing był nieco lepszy odtrąbiłbym niewątpliwy sukces, ale i tak efekt wart był poświęconego czasu na tą modyfikację. Skala jak z ogniskowej F-3000 mm.

_________________
MAK 150, ED80, refraktor TS 152/900, EQ3-2
ASI 120 MM CMOS (mono), Lumix G3
Celestron Outland LX 10x42, Bresser 8x56

Czas najwyższy na moje fotki z obserwacji struktury mostu O'Neila. Materiał zbierany refraktorem ED 72/430 oraz Makiem 90/1250 na placu u kolegi Marcina (tutaj wielkie dzięki za wspólne obserwacje i udostępnienie miejscówki).
Po przetrawieniu materiału widzę, że przede mną jeszcze długa droga jeśli chodzi o ustawianie parametrów w FireCapture. Niektóre fragmenty Księżyca mogą się wydawać nieco przepalone, ale to z uwagi na chęć wyciągnięcia większej ilości detali z obrzeża Morza Przesileń.
Generalnie sesja bardzo przyjemna; lekki ciepły wiaterek. Na początku miałem lekkie obawy co do zachmurzenia, gdyż gdy rozpoczynałem rozstawianie sprzętu na niebie wisiała cieniutka warstwa cirrusów. które na szczęście gdzieś przed północą zaczęły zanikać. Później mogłem się już tylko cieszyć bezchmurnym niebem. Sesję fotograficzną, która trwała od godziny 0:20 do 1:30 poprzedziłem obserwacjami wizualnymi. Bardzo dobrze spisała się głowica Star Adventurer mimo iż była ustawiona "na oko" (rejon gwiazdy polarnej mieliśmy zasłonięty przez dom.) Zaczynam coraz bardzie doceniać wygodę prowadzenia teleskopu za obiektem
Podsumowując, mimo średniej jakości zdjęć, jakie udało mi się wykonać, zarówno obserwacje wizualne jak i sesję fotograficzną uważam za bardzo udane.
Jurku - bardzo dziękuję za informację o tym zjawisku. Mam nadzieję, że będzie mi dane ponownie zobaczyć je w październiku, choć pogoda może już nie być taka łaskawa.

_________________
refraktor SW 150/750, Orion EON 72/430, MAK 90/1250, FirstScope 76/300
AZ4, Vixen Porta, AllView, FASTRON-5s
Canon EOS 600D, Canon EOS 300D, Canon 50 mm f/1.8 II, Canon 17-85 mm f/4-5.6
ToupTek Camera GPCMOS1200KMB

Zapraszam serdecznie na mojego bloga: https://modeler4884.blogspot.com/