Problemy ze sztucznym światłem w Polsce stają się coraz bardziej uciążliwe już nie tylko dla mieszkańców dużych aglomeracji, ale również ludzi zamieszkujących nawet małe wsie i miasteczka. Szczególnie problem ten zauważają obserwatorzy nocnego nieba oraz nocnej fauny, publikując coraz bardziej niepokojące informacje na różnorodnych forach internetowych, fachowych periodykach, w organizacjach tematycznych, przy okazji różnych imprez naukowych itp. Jednocześnie brak norm polskich regulujących zanieczyszczenie światłem w połączeniu z niewłaściwą polityką oświetlenia ulic (błędne przekonanie, że czym większa strata energii tym większe zyski dla elektrowni) spowodowały, że różne środowiska społeczne postanowiły zrobić pierwsze kroki w kierunku poprawny stanu nocnego nieba nad Polską.
Pierwszym skutecznym inicjatorem tej akcji stało się Stowarzyszenie POLARIS – OPP z siedzibą w Sopotnii Wielkiej, które zorganizowało w 2005 roku polsko-słowacki kongres organizacji astronomicznych w Planetarium Śląskim w Chorzowie. Rok wcześniej Zarząd tejże organizacji społecznej uchwalił oficjalne powołanie do życia ogólnopolskiego programu "Ciemne Niebo” Stowarzyszenia POLARIS – OPP.
W kilku punktach wytyczono główne postulaty i idee programu mające na celu ochronić polskie dziedzictwo jakże cenne z punktu widzenia historii i osoby Mikołaja Kopernika. Główne wytyczne tego programu są zgodne z profilem działalności Międzynarodowej Organizacji Ciemnego Nieba (IDA):
* opracowanie odpowiednich wzorów latarni do oświetlania ulic. Jest to podstawa do wyeliminowania zanieczyszczenia polskiego nieboskłonu sztucznym światłem. Ponieważ nie możemy bezpośrednio wpływać na “prywatnych” właścicieli lamp halogenowych oświetlających obiekty typu sakralnego, przemysłowego, rekreacyjnego, handlowego. Jednakże wymiana przestarzałego oświetlenia polskich ulic na odpowiednio zaprojektowane lampy nie tylko pozwoli skierować światło w dół, a nie jak to obserwujemy dotychczas wszędzie dookoła, ale i dodatkowo przyniesie oszczędności w postaci niższych rachunków za energię elektryczną dla administracji publicznej.
* ewidencja miejscowości, w których prowadzi się systematyczne obserwacje nieba, a w szczególności tam, gdzie zlokalizowane są obserwatoria astronomiczne, instytuty, koła, klub i stowarzyszenia prowadzące grupowe obserwacje nieba, miejscowości o znaczeniu historycznym dla astronomii itp. Obszary te powinny znaleźć się na pierwszym miejscu wśród typowanych miejsc wymiany latarni ulicznych. Poprawa widoczności w tych regionach zostałaby natychmiast zauważona i doceniona przez lokalnych obserwatorów nocnego nieba. Poprawiłoby to efektywność ich pracy, dało dokładniejsze i rozleglejsze wyniki ich obserwacji, umocniło zainteresowanie astronomią oraz ułatwiło jej popularyzację wśród społeczeństwa.
* nawiązywanie porozumień z lokalnymi władzami w kwestii czasowego wygaszania oświetlenia ulicznego. W niektórych miastach (np. w Austrii i w Niemczech) instalowane bywają dodatkowe wyłączniki zegarowe, zmniejszające jasność oświetlenia w czasie, kiedy ruch uliczny zmniejsza się istotnie – np. po północy, albo po godz. 2:00 w nocy. Współcześnie unika się jednak wyłączania całych latarń (przynajmniej w dużych miejscowościach, chociaż są okolice gdzie gasi się w środku nocy całe oświetlenie), tylko poprzez redukcję mocy poszczególnych opraw. Latarnie, które mogą być wyłączane na część nocy, oznaczane są w Austrii i Niemczech specjalnym znakiem w kształcie prostokątnej białej tablicy z poziomym szerokim czerwonym pasem.
* wymiana tradycyjnych latarni na inteligentne oświetlenie ulic w miejscach gdzie prowadzi się np. systematyczne obserwacje astronomiczne z udziałem dużych grup zainteresowanych. Podstawą skutecznej ochrony przed zanieczyszczeniem świetlnym jest nie tylko minimalizacja bezpośredniej emisji światła latarni nad horyzontem poprzez odpowiedni wybór oświetlenia, ale i ograniczenie do minimum konieczności emisji światła odbitego od oświetlanych powierzchni, poprzez unikanie nadmiernego oświetlenia i gromadzenie jak największej ilości światła znajdującego się poza oświetlaną powierzchnią. Współczesne latarnie elektryczne sterowane są zazwyczaj przez automatyczne sterowniki astronomiczne włączające latarnie o zmierzchu i gaszące o świcie w porze zależnej od pory roku lub wyłączniki zmierzchowe, włączające lampy w całej okolicy po pogorszeniu się warunków oświetlenia naturalnego i gaszące je, kiedy staje się już dostatecznie jasno. Urządzenia te mogą sterować większą ilością opraw lub być integralnym elementem każdej sztuki. Wydają się one połową sukcesu w drodze do stworzenia inteligentnej i nieszkodliwej dla nocnego nieba latarni. Za drugą połową mogłyby zostać uznane odpowiednie osłony lamp.
* zbiórka funduszy na zakup i wymianę oświetlenia w wybranych miejscach. Stowarzyszenie POLARIS – OPP wskazuje tutaj dwa główne źródła, od których można rozpocząć pozyskiwanie funduszy na ten cel. Pierwszym z nich jest fundusz na podobieństwo zagranicznych metod działający na zasadzie publicznej zbiórki od osób, którym bliskie są problemy zanieczyszczenia nieba sztucznym światłem oraz darowizny od firm jakie branżowo związane są z problematyką oświetlenia. Pierwsze kroki w kierunku rzeczywistych efektów finansowych postawiło ponownie Stowarzyszenie POLARIS – OPP powołując w 2006 roku fundusz na rzecz Ciemnego Nieba w postaci odpisów podatkowych pozyskanych z Ogólnopolskiej Akcji “1% na astronomię”. Decyzję o wydatkowaniu środków podjął I Kongres Organizacji Astronomicznych w Chorzowie.
* opracowanie informatorów i organizacja konferencji. Tematyka ciemnego nieba nie jest zarezerwowana jedynie dla wąskiego grona społeczności astronomicznej. Działania jakie należy podjąć, aby program zrealizować, konsekwencje jego działania swą rozległością obejmują wiele dziedzin gospodarki i życia społecznego. Należy jak najbardziej poszerzyć spojrzenie na możliwości działania programu. Nie jest wskazane by bazować wyłącznie na statystykach i liczbach podawanych przez satelity, astronomów i pracowników elektrowni. Dobrym przykładem może tutaj być organizacja corocznych Kongresów Organizacji Astronomicznych, w trakcie których, poruszane są problemy dot. ochrony ciemnego nieba w Polsce.
* ogłaszanie corocznych konkursów grantowych na innowacyjne rozwiązania pomagające chronić ciemne niebo w Polsce. Ta społeczna inicjatywa ma na celu nie tylko popularyzację problematyki ciemnego nieba, ale również zaangażowanie w akcję maksymalnie dużą grupę odbiorców – przede wszystkim dzieci i młodzież jaka w przyszłości będzie odpowiedzialna za ciemne niebo. Symboliczne środki na ten cel będą mogły być pozyskiwane m.in. np. z funduszu na ochronę ciemnego nieba lub ogólnopolskiej akcji "1% na astronomię", którą zawiaduje jedyna w Polsce, astronomiczna organizacja pożytku publicznego – Stowarzyszenie POLARIS - OPP. (
http://www.astroprocent.pl )
* poszukiwanie partnerów instytucjonalnych do programu "CN" zarówno w Polsce jak i za granicą. Organizacjami współpracującymi nie muszą być wyłącznie wyspecjalizowane w tej tematyce instytucje typu amerykańskiej organizacji ciemnego nieba (I.D.A.), czy włoskiej ISTIL ( Istituto di Scienza e Tecnologia dell'Inquinamento Luminoso). Program ten otwarty jest na współpracę ze szkołami, uniwersytetami, klubami astronomicznymi, planetariami, obserwatoriami, parkami narodowymi, instytucjami rządowymi, organizacjami chroniącymi środowisko naturalne oraz wszelkimi osobami prywatnymi lub publicznymi, którym bliska jest problematyka ochrony ciemnego nieba w Polsce.
* promocja programu w mediach. Jak donosi International Dark Sky, pierwsze satelitarne zdjęcia Ziemi w nocy zaczęto gromadzić na początku lat siedemdziesiątych XX w., pierwsze globalne mapy nocnego sztucznego oświetlenia naszej planety powstały pod koniec lat osiemdziesiątych. Pierwsza organizacja zajmująca się ochroną nocnego nieba powstała w 1988 roku w USA. Do roku aktualnego ruszyło również wiele podobnych inicjatyw, stworzono kilkadziesiąt portali i stron internetowych poświęconych tematyce ochrony ciemnego nieba, lecz mimo to ogromna większość społeczeństwa nie ma pojęcia o tym problemie. Jest on przytłumiany przez energooszczędność, która stanowi jedynie część rozwiązania. Zadaniem każdego programu tego typu jest więc propagowanie idei ochrony nocnego nieba w masmediach docierających do najszerszego grona odbiorców. O problemie tym należy mówić w kategoriach zagrożeń ekologicznych, gdyż w przeciwieństwie do globalnego ocieplenia czy zanieczyszczenia odpadami, utrata ciemnego nieba jest zjawiskiem znacznie szybciej postępującym. Należy spotęgować uświadamianie opinii publicznej o zagrożeniu oraz o celach akcji poprzez wspólną politykę informacyjną, znaki i symbole programu, ogólnokrajowe i ogólnoświatowe imprezy promujące, audycje w radiu i telewizji, internecie itp.
Powyższe wytyczne będą wdrażane w życie w miarę możliwości i środków jakimi będzie dysponować sam Program. Zapewne wiele lat jeszcze upłynie zanim będziemy mogli mówić o skutecznej ochronie nocnego, ciemnego nieba w Polsce, ale już dzisiaj trzeba podjąć pierwsze kroki w tym kierunku.
Zachęcamy więc do przyłączenia się w wysiłkach o lepsze, ciemne niebo.
Piotr Nawalkowski
Zaloguj
FAQ
Szukaj
Patrzałem właśnie na nocne zdjęcia satelitarne europy i nie ciekawie to wygląda 
Szkoda że w Średniowieczu nie mieli takich teleskopów jak dzisiaj, bo jakby były to byłbym chętny przenieść się w czasie 
Jak ktoś chce się zaangażować, to najlepiej by było zagościć u prezydenta//burmistrza/sołtysa itp. i przedstawić zalety ekonomiczne. 
![Ranga: [4]](./images/ranks/01.gif "Ranga: [4]")
''
